Փաշինյան. շրջանառության հարկից պետք է ընդհանրապես հրաժարվել, քանի որ այն ստեղծում է տնտեսական անառողջ միջավայր

Արմինֆո.Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորությամբ տեղի է ունեցել խորհրդակցություն, որի ընթացքում քննարկվել է Ազգային ժողովի կողմից առաջին ընթերցմամբ ընդունված օրենքների նախագծերի փաթեթը, որով առաջարկվում է վերանայել շրջանառության հարկի դրույքաչափերը:

Ինչպես հաղորդում է վարչապետի աշխատակազմի մամուլի ծառայությունը, մասնավորապես, անդրադարձ է կատարվել շրջանառության հարկի համակարգին, առկա խնդիրներին և դրանց հնարավոր լուծումներին, ծավալվել է քննարկում հարկային քաղաքականության հարցերի շուրջ:

Վարչապետը նշել է, որ անհրաժեշտ է մոտիվացիաները ճիշտ ձևակերպել և ընդգծել, որ կառավարությունը որդեգրել է մի քաղաքականություն, ըստ որի Հայաստանում շրջանառության հարկից պետք է ընդհանրապես հրաժարվել, քանի որ այն դեֆորմացնում է տնտեսությունը, հարկային համակարգը, ստեղծում է տնտեսական անառողջ միջավայր: Նիկոլ Փաշինյանի խոսքով` այն պետք է իրականացնել փուլային տրամաբանությամբ և գնալ միասնական մեկ հարկային համակարգի:

Ծավալված քննարկման արդյունքում կառավարության ղեկավարը հանձնարարել է շարունակել անհրաժեշտ քայլերի իրականացումը հարկային ոլորտի բարելավման ուղղությամբ:

Հիշեցնենք, որ կառավարության նախաձեռնության համաձայն, առաջարկվում է կրկնակի բարձրացնել շրջանառության հարկի դրույքաչափերը, իսկ հետագայում ընդհանրապես հրաժարվել համակարգից։ Շրջանառության հարկի համակարգի հիմնական նպատակը ' որպես հարկման հիմնական համակարգի այլընտրանք, ձեռնարկատիրական սուբյեկտներին պարզ հարկային հաշվառման և մեղմ վարչարարության պայմաններում գործունեություն իրականացնելու հնարավորության ընձեռումն է: Սակայն ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ հարկման այլընտրանքային ընդհանուր համակարգի փոխարեն շրջանառության հարկի համակարգը վերածվել է հարկման արտոնյալ համակարգի: Մասնավորապես, տնտեսական գործունեության առանձին ոլորտներում հարկման ընդհանուր համակարգի (ԱԱՀ և շահութահարկ) և շրջանառության հարկի համակարգի հարկային բեռը համեմատելիս պարզվել է, որ գրեթե բոլոր ճյուղերում (բացառությամբ այն ճյուղերի, որոնցում հիմնական գործարքներն ազատված են ԱԱՀ-ից) հարկման ընդհանուր համակարգի հարկային բեռը զգալիորեն գերազանցում է շրջանառության հարկի բեռը ։ Այսպես, ԱԱՀ-ի և շահութահարկի գծով ընդհանուր հարկային բեռը մշակող արդյունաբերության ոլորտում գերազանցում է շրջանառության հարկի բեռը 2 անգամ, շինարարությունում՝ 2,6 անգամ, առևտրի ոլորտում՝ 2,6 անգամ, կեցության և հանրային սննդի ոլորտում՝ 3 անգամ, անշարժ գույքի ոլորտում ՝ 2,1 անգամ, մասնագիտական, գիտական և տեխնիկական գործունեության ոլորտում ՝ 2,8 անգամ։

Բացի այդ, նախորդ տարիների փորձը և շրջանառության հարկի և միկրոձեռնարկատիրության համակարգի գործունեության ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ հարկման այդ համակարգերում թույլատրված գործունեության տեսակները կամ իրենց բնույթով նման են այդ համակարգերում արգելված գործունեության տեսակներին, կամ իրենց առանձնահատկություններից ելնելով ուղեկցվում են նաև այլ տեսակի գործունեությամբ, որոնք չեն կարող հարկվել հարկման այդ համակարգերում, օրինակ ՝ Երևան քաղաքում առևտրային գործունեությունը չի կարող հարկվել միկրոձեռնարկատիրության համակարգում, իսկ ավտոմեքենաների տեխնիկական սպասարկման գործունեությունը, որի շրջանակներում շատ հաճախ տեղի է ունենում նաև ապրանքների (պահեստամասերի) վաճառք, կարող է իրականացվել միկրոձեռնարկատիրության համակարգում:

Հաշվի առնելով վերը նշվածը՝ Ֆինանսների նախարարությունն առաջարկում է 2024 թվականի հոկտեմբերից վերանայել  շրջանառության հարկի համակարգը, իսկ 2025 թվականից նեղացնել միկրոձեռնարկությունների համակարգի շահառուների շրջանակը ։ Նպատակն է նվազեցնել շրջանառության հարկի համակարգի և հարկման ընդհանուր համակարգի հարկային բեռի տարբերությունը, բարձրացնել տնտեսվարողների ծախսերի փաստաթղթավորման խթանները, ինչպես նաև ՓՄՁ-ների համար հարկման երկու համակարգերն ավելի հասցեական դարձնել: Այսպես, ըստ նախաձեռնության, կվերանայվեն հիմնական գործունեության տեսակների համար սահմանված շրջանառության հարկի դրույքաչափերը ՝ հնարավորություն ընձեռելով փաստաթղթավորված ծախսերի հաշվին նվազեցնել վճարման ենթակա հարկը: Ընդ որում, առաջարկվում է գործող նվազագույն կամ ֆիքսված դրույքաչափերից ցածր դրույքաչափեր սահմանել, այդ դեպքում հարկային բեռը կարող է նվազել փաստաթղթավորման պատշաճ մակարդակ ունեցող տնտեսվարող սուբյեկտների համար: Վերոնշյալ գործունեության տեսակների համար սահմանել միասնական մոտեցում փաստաթղթավորված ծախսերի հաշվին վճարման ենթակա հարկի նվազեցման հնարավորության նկատմամբ:

Մասնավորապես, այսօր առևտրային գործունեության ոլորտի գործարարների համար սահմանվել է շրջանառության հարկի 5% դրույքաչափ ՝ փաստաթղթավորված ծախսերի 4%- ը պարտավորություններից հանելու հնարավորությամբ, բայց՝ շրջանառության 1,5% - ից ոչ պակաս: Նախաձեռնության շրջանակում առաջարկվում է դրույքաչափ սահմանել եկամուտների 10 տոկոսի չափով՝ ծախսերի 9.5 տոկոսի նվազեցման հնարավորությամբ, բայց՝ շրջանառության 1.0 տոկոսից ոչ պակաս: Այդ ժամանակ արդեն արդյունավետ հարկը 2,3% - ից կհասնի 4,1% - ի ՝ պետական գանձարանին ապահովելով 4,9 մլրդ դրամի լրացուցիչ հարկեր։

Հանրային սննդի ներկայացուցիչներն այս փուլում աշխատում են 6% շրջանառության հարկով ' փաստաթղթավորված ծախսերի 3% հարկային նվազեցման հնարավորությամբ, բայց՝ շրջանառության 4%-ից ոչ պակաս: Ինչպես ավելի վաղ հայտարարել էին Ֆինանսների նախարարությունում, ներկայումս հայ ռեստորանատերերը վճարում են իրացման շրջանառության միջինը 4,3 տոկոսը, ինչը նրանց կողմից գնահատվում է որպես ցածր հարկային բեռ: Ըստ այդմ, առաջարկվում է սահմանել 12% շրջանառության հարկ ' փաստաթղթավորված ծախսերի 9%-ի չափով հարկային նվազեցման հնարավորությամբ, բայց ոչ պակաս, քան շրջանառության 3.5% - ը: Այս դեպքում արդյունավետ հարկը 4,3 տոկոսից կդառնա 6,6 տոկոս ՝ պետական գանձարանին ապահովելով 4,9 մլրդ դրամ լրացուցիչ հարկ։

Փոփոխություններ են նախատեսվում նաև արտադրական գործունեության ներկայացուցիչների համար: Ներկայումս շրջանառության հարկի դրույքաչափը կազմում է 3.5%: Առաջարկվում է դրույքաչափը սահմանել եկամտի 7% - ի չափով ' ծախսերի 5% - ը հանելու հնարավորությամբ, բայց՝ շրջանառության 3.5% - ից ոչ պակաս: Այս դեպքում արդյունավետ հարկը 3,0 տոկոսից կդառնա 5,3 տոկոս ՝ պետական գանձարանին ապահովելով 0,6 մլրդ դրամ լրացուցիչ հարկ։

 Գործունեության այլ տեսակների համար ներկայումս վաճառքի հարկի դրույքաչափը 5% է: Առաջարկվում է սահմանել եկամտի 10% - ի չափով դրույքաչափ ' ծախսերի 6% - ը հանելու հնարավորությամբ, բայց՝ շրջանառության 4.5% - ից ոչ պակաս: Այս դեպքում արդյունավետ հարկը 5% - ից կդառնա 8,5% ՝ պետական գանձարանին ապահովելով 8,7 մլրդ դրամի լրացուցիչ հարկեր ։ Իշխանությունները նախատեսում են նաև ընդլայնել գործունեության այն տեսակների շրջանակը, որոնք հարկման համար արգելված են միկրոձեռնարկատիրության հարկի և շՇրջանառության հարկի համակարգերում: Մասնավորապես, 2025 թվականից առաջարկվում է սահմանափակել նոտարական, փաստաբանական և վիճակախաղերի կազմակերպմամբ զբաղվելու հնարավորությունը շրջանառության հարկի համակարգում, միկրոձեռնարկությունների հարկման համակարգում անշարժ գույքի առքուվաճառքի և/կամ վարձակալության գործունեություն իրականացնող հարկ վճարողների գործունեությունը, վարսահարդարման ծառայություններ, մարմնի խնամք, ավտոմեքենաների տեխնիկական սպասարկման ծառայություններ, ծրագրային ապահովման մշակում և շինարարական աշխատանքներ, անշարժ գույքի գնահատում և չափագրում, բաղնիքների և սաունաների կազմակերպման գործունեություն: Նրանք պետք է աշխատեն կամ շրջանառության հարկի, կամ ԱԱՀ-ի համակարգում ։ Նախագծի ընդունումը պետբյուջեին խոստանում է շրջանառության հարկի գծով եկամուտների շուրջ 17.8 մլրդ դրամ տարեկան աճ: