2025 թվականին եկամտահարկի վերադարձի ծրագրով Հայաստանում «հիփոթեքայիններին» կվերադարձվի շուրջ 252 մլն դոլար

Արմինֆո. 2025 թվականին «հիպոթեքիստներին» եկամտահարկի վերադարձի համար կպահանջվի մոտ 97 մլրդ դրամ (252 մլն դոլար)։ Այդ մասին հայտարարել է ՊԵԿ նախագահ Էդուարդ Հակոբյանը՝ կառավարության նիստում, որի ընթացքում ծրագրի իրականացման համար հատկացվել է լրացուցիչ 12,6 մլրդ դրամ (մոտ 33 մլն դոլար)՝ ի հավելումն նախապես ծրագրված 84 մլրդ դրամի (218 մլն դոլար):

Նա հիշեցրել է, որ 2025 թվականի հունվարի 1-ից ուժի մեջ են մտել Երևան քաղաքի վարչական տարածքում գտնվող և կառուցվող անշարժ գույքի նկատմամբ հիփոթեքային վարկերի տոկոսների մարման եկամտահարկի վերադարձման ծրագրի սահմանափակումները: Դա է պատճառը, որ 2024 թվականի վերջին ամիսներին արձանագրվել է վարկառուների (համավարկառուների) թվի կտրուկ աճ, ինչը հանգեցրել է վերադարձի ենթակա գումարների սպասվածից ավելի բարձր աճի, ինչը պայմանավորել է 2025 թվականի պետական բյուջեի չորրորդ եռամսյակում վերադարձի գործընթացի իրականացման համար լրացուցիչ միջոցների հատկացման անհրաժեշտությունը (ծրագրից օգտված շահառուների թիվը 2024 թվականին կազմել է 49 973, իսկ 2025 թվականի հունվար-օգոստոսին ՝ արդեն 61 954)։

Մինչդեռ, 2025 թվականի բյուջեով հիփոթեքային վարկերի տոկոսների փոխհատուցման գործընթացի իրականացման համար նախատեսվել է 84 մլրդ 070 մլն դրամ, որից 2025 թվականի 4 - րդ եռամսյակում ՝ 16 մլրդ 035 մլն դրամ ։ Միաժամանակ , շահառուների թվի կտրուկ աճը հանգեցրել է նաև 2025 թվականի 2-րդ և 3-րդ եռամսյակների համար նախատեսված միջոցների անբավարարության, ուստի կառավարության որոշումներով իրականացվել են միջեռամսյակային վերաբաշխումներ, որոնց արդյունքում 2025 թվականի 4-րդ եռամսյակում հիփոթեքային վարկերի տոկոսների վերադարձման գործընթացը կազմակերպելու համար մնացել է ընդամենը մոտ 13,4 մլրդ դրամ։

2025 թվականի հունվար-օգոստոսին արդեն վերադարձվել է 69,8 մլրդ դրամ (ավելի քան ողջ 2024 թվականին՝ 69 մլրդ դրամի չափով), որից 1 - ին եռամսյակում ՝ 21,4 մլրդ դրամ, 2 - րդ եռամսյակում ՝ մոտ 24 մլրդ դրամ, և հուլիս - օգոստոսին՝ 24,4 մլրդ դրամ։. Ավելին, 2025 թվականի 3-րդ եռամսյակում կանխատեսվում է 25,3 մլրդ դրամի վերադարձ, քանի որ հարկային մարմնի տվյալների բազայում առկա տվյալների համաձայն, կան մի շարք վարկառուներ (համավարկառուներ), որոնք նախորդ եռամսյակներում հայտեր են ներկայացրել և օգտվել են փոխհատուցման գործընթացից, սակայն 2025 թվականի ընթացիկ եռամսյակում դեռ հայտ չեն ներկայացրել։

2025 թվականի հուլիս-օգոստոս ամիսների ընթացքում մեկ վարկառուի (համավարկառուի) վերադարձի գումարը կազմում է միջինը 412 877 դրամ, ստացվում է, որ 2025 թվականին գործընթացը մինչև տարեվերջ պատշաճ իրականացնելու համար անհրաժեշտ է լրացուցիչ 12,6 մլրդ դրամ:

Հիշեցնենք, որ ծրագիրը գործում է 2014թ. նոյեմբերից. այն քաղաքացիները, ովքեր հիփոթեքային վարկավորմամբ բնակարան են ձեռք բերում առաջնային շուկայից (բնակարաններ նորակառույցներում կամ նոր առանձնատներ), ստանում են հիփոթեքի տոկոսների չափով եկամտահարկի վերադարձ:

Եթե 2015 թվականին եկամտահարկի վերադարձին ուղղվել է 273 մլն դրամ, ապա 2022 թվականին շահառուների թիվը կազմել է 29 199, իսկ վերադարձված գումարը կազմել է 36,5

մլրդ դրամ, 2023 թվականին ծրագրի 38 911 շահառուների վերադարձվել է 51,9 մլրդ դրամ ։ Ընդհանուր առմամբ, 2015-2023 թվականների ընթացքում պետական բյուջեից եկամտահարկի վերադարձի ծրագրից օգտված քաղաքացիներին վերադարձվել է 141.1 մլրդ դրամ: 2024 թվականին ցուցանիշը կազմել է 68,6 մլրդ դրամ։

Նշենք, որ 2022 թվականի հուլիսի 1-ից Երևանում մեկնարկել է հիփոթեքային վարկի եկամտահարկի վերադարձի համակարգի աստիճանական վերացում։ Գործընթացը մեկնարկել է մայրաքաղաքի կենտրոնից և կավարտվի 2025 թվականին։ 2024 թվականի սկզբին ՀՀ կառավարությունն առաջարկել էր նվազեցնել եկամտահարկի առավելագույն չափը, որը պետությունը վերադարձնում է «հիփոթեքայինին»՝ մեկ գործարքի շրջանակում ոչ ավելի, քան 750 հազար դրամ ՝ գործող 1,5 մլն դրամի փոխարեն (եռամսյակի համար)՝ 2025 թվականի հունվարի 1 - ից հիփոթեքային գործարքներով։ Բացի այդ, Հայաստանի իշխանությունները ցանկանում են 2029 թվականից լիովին չեղարկել հիփոթեքային վարկերի համար եկամտահարկի վերադարձը։ Չեղարկումը կլինի աստիճանական։ Այսպես, 2027 թվականի հունվարի 1 - ից հետո առաջնային շուկայում հիփոթեքային վարկերի եկամտահարկը չի վերադարձվում, եթե գույքը գտնվում է Երևան քաղաքին հարող մարզերում ՝ Արագածոտնում, Արարատում, Արմավիրում և Կոտայքում ։ 2029 թվականի հունվարի 1-ից հարկերի վերադարձը չի գործի նաև մյուս մարզերում։ Սահմանափակումները չեն տարածվելու սահմանամերձ բնակավայրերի վրա