Շարունակություն չի լինի. Հայաստանում էներգաարդյունավետ վերանորոգման պետական աջակցության ծրագիրը փակ է

Արմինֆո. "Բնակարանների և առանձնատների էներգաարդյունավետ վերանորոգման պետական աջակցության ծրագիրը", այդ թվում ՝ արևային վահանակների տեղադրման համար նախատեսված, փակ է ՝ չնայած դրա արդյունավետության բարձր աստիճանին: Այդ մասին ԱրմԻնֆո-ի թղթակցի հետ զրույցում հայտարարել է Հայաստանի տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարության տարածաշրջանային էներգետիկ շուկաների բաժնի վարիչ, էներգետիկայի վարչության պետի պաշտոնակատար Հովհաննես Աբրահամյանը:

Պետական աջակցության ծրագիրը, որի շրջանակներում ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն սուբսիդավորվում են բնակարանների կամ առանձնատների էներգաարդյունավետ վերանորոգման նպատակով ներգրավված վարկերի (7 տարի ժամկետով) տոկոսադրույքները, մեկնարկել էր 2022 թվականի հունիսին ։ Հաշվի առնելով ծրագրի նկատմամբ մեծ հետաքրքրությունը և դրա բարձր արդյունավետությունը ՝ 2024 թվականի փետրվարի 23 - ին ծրագրի գործողության ժամկետը երկարացվել էր մեկ տարով ՝ մինչև 2025 թվականի հուլիս։

Ծրագրի ժողովրդականությունը մեծանում էր, և դրա ֆինանսավորման համար նախատեսված հատկացումները բավարար չէին: Այսպես, ծրագիրը հսկայական խթան է հաղորդել Հայաստանի արևային էներգետիկայի ոլորտի զարգացմանը, որտեղ այսօր գործում են շուրջ 70 ընկերություններ, որոնք ապահովում են ավելի քան 3 հազար աշխատատեղ: Այդ ընկերությունները 2024 թվականին պետբյուջե են վճարել 4,1 մլրդ դրամի հարկեր, և դրանցից շատերն ընդգրկվել են Հայաստանի 1000 խոշոր հարկատուների ցանկում։ Շատերը շատ հաջող են աշխատում ոչ միայն Հայաստանում և հետխորհրդային տարածքում, այլև մուտք են գործել Եվրոպական շուկա։

Վերջնական շահառուի համար ծրագրի արդյունավետության մասին են խոսում նաև պաշտոնական տվյալները: Այսպես, ըստ ՏԿԵ նախարարության, ծրագրի գործողության ողջ ընթացքում շահառուների թիվը կազմել է շուրջ 34 հազար մարդ, ընդհանուր վարկային պորտֆելը հասել է 83 մլրդ դրամի:

Սակայն 2025 ֆինանսական տարվա համար նախատեսված 3 մլրդ բյուջետային դրամը չի ծածկել սուբսիդավորման անհրաժեշտ ծավալը։ Ինչպես պարզվել է, ծրագրի բնականոն ընթացքն ապահովելու համար ընթացիկ տարում պահանջվում է ևս մոտ 4,1 մլրդ դրամ:

Օգոստոսի 21-ին ՀՀ կառավարությունը ՏԿԵ նախարարության կողմից պահանջվող 4 մլրդ դրամից ծրագրի համար հատկացրել է 3,5 մլրդ դրամ ՝ "ելնելով 2025 թվականի պետական բյուջեով նախարարությանը հատկացված հատկացումների շրջանակներում առկա միջոցներից"։ Այդ միջոցները կհատկացվեն "Երևանի մետրոպոլիտենի ենթակառուցվածքի կառուցում" միջոցառման (3,1 մլրդ դրամ) և "Ախուրյան գետի ջրային ռեսուրսների համալիր կառավարման 1-ին փուլ" ծրագրի շրջանակներում Ջրաձոր գյուղի բնակիչների վերաբնակեցման համար ենթակառուցվածքների և բնակելի տների կառուցում " միջոցառման հաշվին, որն իրականացվում է Գերմանական զարգացման բանկի աջակցությամբ (400 մլն դրամ):

«Հատկացված 3,5 մլրդ դրամը կուղղվի 83 մլրդ դրամի վարկերի սպասարկմանը։ Անհրաժեշտության դեպքում մինչև տարեվերջ կգնանք միջոցների ևս մեկ բաշխման", - հայտարարում է Աբրահամյանը։

Ընդ որում, նախարարության ներկայացուցիչը խոստովանում է, որ ծրագիրը պահանջված է ինչպես քաղաքացիների, այնպես էլ բիզնեսի համար։ Սակայն, ինչպես նկատում է նա, պետք է հաշվի առնել, որ ի սկզբանե ծրագիրը նախատեսված էր ընդամենը 200 շահառուի համար, հետո շրջանակը ընդլայնվեց մինչև հազար, հետո ՝ 2 հազար, այսօր ցուցանիշը գերազանցել է 34 հազարը: Արդյունքում, սկսելով 40 մլն դրամից (այդքան էր գնահատվում ծրագրի բյուջեն սկզբում), այսօր հաջողվել է մոտենալ տարեկան 7 մլրդ թվին:

«Անցած ժամանակահատվածում տվյալ վարկերի տոկոսադրույքների սուբսիդավորմանն արդեն իսկ ուղղվել է 4,2 մլրդ դրամ՝ չհաշված 2025 թվականի ֆինանսավորումը: Մենք դեռ պետք է սպասարկենք այդ վարկերը 7 տարի, իսկ դա մոտ 40 մլրդ դրամ է», - հայտարարում է Հովհաննես Աբրահամյանը։

Ծրագրի ծախսատարությունից բացի՝ այն որոշակի առումով խնդրահարույց է դարձել երկրի էներգետիկ համակարգի համար։ Հայաստանում արեւային էներգետիկան զարգանում է այնքան արագ տեմպերով, որ "կլանման" համակարգը հետ է մնում։ "Երկրի էներգաբալանսում արևային էներգիայի տեսակարար կշռով մենք հասել ենք այն ցուցանիշին, որին պետք է մոտենայինք 2030 թվականին", - նշում է փորձագետը:

ՏԿԵՆ ներկայացուցիչը չի բացառում, որ վարչապետի համապատասխան հանձնարարականի դեպքում մշակվի նոր համանման ծրագիր: Սակայն այսօր ծրագրի փակման որոշումը վերջնական է, ամփոփում է ՀՀ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարության էներգետիկայի վարչության պետի պաշտոնակատարը։