5G-ն կդառնա լոկոմոտիվը, որն իր հետևից կտանի տնտեսության բոլոր ոլորտները․ Ռալֆ Յիրիկյան

Արմինֆո.Վերջին երկու տարվա ընթացքում Ucom հեռահաղորդակցության ընկերությունը զգալիորեն վերափոխվել է։ Գրանցված ցուցանիշների հիման վրա կարելի է համարձակ պնդել, որ ընկերությունն անցել և անցնում է համակարգային փոփոխությունների միջով՝  Հայաստանի հեռահաղորդակցության ոլորտում բազմամյա փորձ ունեցող Ռալֆ Յիրիկյանի գլխավորությամբ:

2023 թվականի սկզբին ստանձնելով  ընկերության գլխավոր տնօրենի պաշտոնը՝  պարոն Յիրիկյանը հայտարարել է նոր սերնդի ամենալայն 5G ցանցը և տեխնոլոգիական շատ նորարարություններ Հայաստանում գործարկելու հավակնոտ ծրագրերի մասին։ Այսօր արդեն  ընկերության  հաջողությունների մասին խոսում են հստակ ցուցանիշները։

Այսպես, Ucom կապի օպերատորի հասույթը 2023 թվականին աճել է 5,7% - ով՝ գերազանցելով 38 մլրդ դրամը, գործառնական շահույթն աճել է մի քանի անգամ՝ մինչեւ 11,9 մլրդ դրամ, զուտ շահույթը՝ 30.7% - ով՝ մինչեւ 5,6 մլրդ դրամ, ակտիվները՝ 30,6% - ով՝ մինչեւ 113,1 մլրդ դրամ։ 2023 թվականի արդյունքներով Հայաստանի խոշորագույն հարկատուների ցուցակում կապի օպերատորների շրջանում Ucom-ը  երրորդ դիրքից բարձրացել է երկրորդը՝ այն պահպանելով նաեւ 2024 թվականի արդյունքներով:

«ԱրմԻնֆո»-ի թղթակցի հետ զրույցում պարոն Ռալֆ Յիրիկյանը խոսել է ընկերության զարգացման ուղու, փոխակերպումների, այդ ընթացքում հանդիպած մարտահրավերների, շուկայի դինամիկայի, մրցակցության և ապագա ծրագրերի մասին, ինչպես նաև կիսվել է հաջողության իր բանաձևով։

Պարոն Յիրիկյան, 2024 թվականի վերջին Ucom-ը հայտարարեց 5G ցանցի գործարկման մասին։ Եվ արդեն այս պահին նոր սերնդի ցանցի հասանելիություն ունի երկրի բնակչության 68%-ը։ Այսինքն՝ այսօր Ucom-ն ամենալայն 5G ծածկույթով օպերատորն է Հայաստանում։ Հետադարձ հայացք նետելով՝ ի՞նչ կարող եք ասել Հայաստանում 5G-ի ազդեցության մասին՝ ինչպես հեռահաղորդակցության ոլորտի, այնպես էլ, ընդհանուր առմամբ, տնտեսության համատեքստում:

Նոր տեխնոլոգիական ցանցի գործարկումը հեշտ որոշում չէր։ Դա պահանջում էր լուրջ ներդրումներ և համբերության մեծ պաշար, քանի որ սկզբնական շրջանում խնդիրները անխուսափելի են։ Նոր տեխնոլոգիան նշանակում է սովորելու անհրաժեշտություն, նոր ծրագրեր և սարքավորումների մշտական թարմացում։

Ցավոք, բաժանորդն իր վրա կզգա այս փոփոխությունները՝ սպասարկման որակի ժամանակավոր անկման տեսքով։ Մենք անկեղծ ասել ենք այդ մասին և նախապես ներողություն խնդրել հնարավոր անհարմարությունների համար։ Այնուամենայնիվ, որոշեցինք գնալ այդ ճանապարհով, որովհետև չենք կարող հետ մնալ աշխարհից։ Առաջին հերթին՝ դա անհրաժեշտ է Հայաստանի համար։ Եթե խոսում ենք տեխնոլոգիական տեսանկյունից զարգացման մասին, ապա կարող ենք ասել, որ 5G-ն կդառնա այն լոկոմոտիվը, որն իր հետևից կտանի մյուս ոլորտները՝ արդյունաբերությունը, առողջապահությունը, արտադրությունը, սպասարկման ոլորտը և այլն։ Այսօր Ucom-ն ունի 5G ամենալայն ընդգրկումը Հայաստանում՝ Երևանում, 38 քաղաքներում և 100-ից ավելի բնակավայրերում։ Եվ դրա ընդլայման ուղղությամբ աշխատանքները շարունակվում են։

- Ինչ-որ իմաստով դա, պատկերավոր ասած, անվերջ գործընթաց է…  

- Այո՝ անվերջ:  Մեր նպատակն է ապահովել 5G-ի հասանելիությունը Հայաստանի ամբողջ տարածքում։ Իմ փորձից գիտեմ, որ 4G-ի կառուցումն էլ տարիներ է տևել։ Բայց սա այն ճանապարհն է, որը մենք ընտրել ենք անցնել գիտակցաբար՝ մեր ներդրումն ունենալու Հայաստանի թվային ենթակառուցվածքների ստեղծման գործում։ Այդ պատճառով էլ ավելի համարձակ գտնվեցինք և բոլորից շուտ որոշեցինք՝ մեր 5-ամյա ռազմավարության շրջանակներում, սկսել 5G ցանցի լայնածավալ գործարկումը։ Մեր ռազմավարությունը ներառում է թվայնացմանը նպաստելու նպատակներ, աշխատանք երկրի բրենդի զարգացման ուղղությամբ։

Սրանք գեղեցիկ խոսքեր չեն՝ դրանց հետևում կան գործողություններ, որոնք թեժացնում են առողջ մրցակցությունը։ Այս ամենը կհանգեցնի ոչ միայն հեռահաղորդակցության զարգացմանը, այլև այն ոլորտների, որոնք օգտագործում են այս տեխնոլոգիաները։ Օրինակ, ՏՏ-ն, բանկային հատվածը չեն կարող գործել առանց հուսալի հեռահաղորդակցության։ Ուստի՝ որքան հզոր է հեռահաղորդակցությունը, այնքան ուժեղ է տնտեսությունը։

- Իսկ արդյո՞ք կան գնահատականներ, թե 5G-ի գործարկումն ինչ ազդեցություն կունենա տնտեսության վրա:

- Նման ճշգրիտ հաշվարկներ չեմ կարող հնչեցնել, բայց բազմաթիվ ուսումնասիրություններ կատարվել են: Մեր երկրի համատեքստը հասկանալու համար մենք կարող ենք պարզապես շրջվել և վերլուծել, թե ինչ է տեղի ունեցել տնտեսության մեջ 2G-ի, 3G-ի, 4G-ի գործարկումից հետո: Ի դեպ, 4G-ն մեր կյանք մտավ 2010 թվականին, և Հայաստանը 10-րդ երկիրն էր աշխարհում, որը գործարկեց այդ ցանցը: 14-15 տարի անց մենք արդեն ապրում ենք 5G իրականության մեջ, կանցնի ևս 10-12 տարի՝ կհայտնվի 6G ցանցը։ Եվ այս տեխնոլոգիական էվոլյուցիան շարունակական է լինելու, եւ, հետեւաբար, մենք չպետք է զիջենք աշխարհին։  

- Մեր հեռահաղորդակցային օպերատորները, Ձեր կարծիքով, պատրա՞ստ են դրան:

- Կարծում եմ՝ պատմությունն արդեն ապացուցել է, որ մեր օպերատորները միշտ պատրաստ են եղել քայլելու տեխնոլոգիաների զարգացմանը համընթաց, և մեզ առաջ է մղում  զարգացած հեռահաղորդակցություն ունեցող որևէ երկրի չզիջելու ցանկությունը: Այդ պատճառով՝ մենք անում ենք այն ամենը, ինչ կարող ենք անել: Եվ ունենք կարգավորող մարմին, որը ձեռքը զարկերակի վրա է պահում, կատարում է տարբեր ուսումնասիրություններ, որպեսզի հասկանա, թե իրենց կանոնակարգերը որքանով են համապատասխանում միջազգային ստանդարտներին,  համոզվելու համար, որ մեր ոլորտը ճիշտ է աշխատում։

Այսօր՝ եթե որեւէ օպերատոր որոշի, որ նոր տեխնոլոգիա չի ներդնելու, հետ կմնա։ Եվ, ինչու ոչ, կարող է դուրս գալ մրցավազքից: Այս ամենից շահում են, իհարկե, բաժանորդները, քանի որ մրցակցությունը երաշխավորում է լավագույն առաջարկներ ու լուծումներ:   

- Կարծիք կա, որ մեր հեռահաղորդակցության շուկան արագ է զարգանում, քանի որ այն փոքր է, եւ, հետեւաբար, ծածկույթը հնարավոր է ապահովել շատ ավելի արագ: Ի՞նչ եք մտածում այդ մասին:

- Ես համաձայն չեմ այդ կարծիքի հետ՝ գոնե այն պատճառով, որ մեր աշխարհագրական ռելիեֆը շատ բարդ է։ Օրինակ, կան հարթավայրային ռելիեֆով մեծ երկրներ, որտեղ ցանց կառուցելը շատ ավելի հեշտ է, քան լեռնային տեղանքով, կիրճերով, ոլորապտույտ լեռնային ճանապարհներով երկրում։ Եվ դա հազար անգամ ավելի շատ ջանք է պահանջում, բարդացնում է պլանավորումը։ Երբեմն էլ խնդրահարույց է կոնկրետ տեղանքին հասնելը, էլ չեմ ասում, որ ձմռանը դա անել, ընդհանրապես, անհնար է։

Ուստի կարևոր չէ՝ երկիրը մեծ է, թե փոքր։ Ամեն ինչ կախված է այն բանից, թե ինչ ռելիեֆ ունեք, ինչպես և որտեղ կարող եք կառուցել կայանը, արդյոք հնարավոր է հասնել դրան, օրինակ, վթարի հետևանքները վերացնելու համար: Հետեւաբար, ավելի լավ է չհամեմատել: Եվ, ընդհանրապես, ցանկացած աշխատանք ունի իր բարդություններն ու մարտահրավերները, բայց երբ կա համապատասխան տրամադրվածություն և որոշում, այլընտրանք չկա, քան առաջ գնալն ու զարգանալը:

- Ինձ հայտնի է, որ Հայաստանում 5G-ի գործարկումը դուք սկսել եք Nokia-ի հետ միասին։ Ի՞նչ չափանիշներով են առաջնորդվել մատակարար ընտրելիս: Ի՞նչ փուլում է այսօր ձեր համագործակցությունը, ի՞նչ հնարավորություններ են բացվել ընկերության համար Nokia-ի հետ փոխգործակցությամբ:

- Մենք փնտրում էինք մատակարար, որի հետ կարողանայինք ուս ուսի տված անցնել այդ ճանապարհը։ Եվ, ի վերջո, դիմեցինք Nokia-ին, որն աշխարհում առաջատար ընկերություն է։ Այն կառուցել է բազմաթիվ 5G կայաններ և ունի այլ տեխնոլոգիաներ ևս, որոնք մեզ պետք են։ Խոսքը ոչ միայն 5G-ի, այլև IP տրանսպորտային ցանցի, ֆիքսված ցանցի մասին է, որ պահանջում է նոր սարքավորումներ,  տարբեր այլ ենթակայանների մասին է, որոնք սպասարկում են ամենամեծ կայանը:

Nokia-ի մասնագետները վերապատրաստում են մեր կադրերին, որովհետև նոր տեխնոլոգիան պահանջում է համապատասխան գիտելիքներ և հմտություններ, որպեսզի խնդիրների դեպքում կարողանանք վերականգնել ցանցի աշխատանքը և որակը։  Մենք ներդրումներ ենք կատարում ISO ստանդարտներով՝ ձգտելով համապատասխանել միջազգային պահանջներին և բարելավել բաժանորդի փորձառությունը, քանի որ մեր փիլիսոփայության հիմքում ընկած է հաճախորդակենտրոն մոտեցումը։ Առանց գոհ բաժանորդի մենք չենք կարող զարգանալ, ներդրումներ կատարել, քանի որ ամեն ինչ կախված է բաժանորդի բավարարվածությունից, որը բարձր մրցակցության պայմաններում պետք է ցանկանա շարունակել օգտվել մեր ծառայություններից։

- Կոնկրետ ի՞նչ է սպասվում այդ ուղղությամբ։

Հաջորդ տարվա երկրորդ կեսից կգործարկվի ԱԲ տեխնոլոգիաներով մեր թվային վերլուծական կենտրոնը, որը կհեշտացնի կյանքը ինչպես մեր անձնակազմի, այնպես էլ բաժանորդների համար՝ վաճառքի և սպասարկման կենտրոններում, զանգերի կենտրոնում կամ թվային ծառայություններ ստանալիս։

Ժամանակն է անցում կատարել դեպի թվային ապագա։ Մենք ազատվում ենք թղթից, և բոլոր գործընթացներն իրականացնում համակարգչային ծրագրերի, հեռախոսային հավելվածների միջոցով։ Դրա տրանսպորտը դառնում է 5G-ն, ապագայում՝ 6G-ն։ Մենք պետք է պատրաստ լինենք՝ այլընտրանք չկա, քան զարգացման ճանապարհով ընթանալը։

- Պարոն Յիրիկյան, Դուք նշեցիք հեռահաղորդակցության ոլորտում մրցակցության բարձր մակարդակը։ Եվ իրոք, հատկապես վերջին շրջանում մենք տեսնում ենք փոփոխություններ շուկայում, որոնք խթանում են այդ մրցակցությունը։ Ինչպե՞ս է Ucom-ն իրեն տեսնում այդ պայքարում։ Ո՞րն է լինելու ձեր մրցակցային առավելությունը:

 Մենք միշտ ձգտելու ենք առաջատար դիրքերի։ Եվ, հետևաբար, այն ամենը, ինչ անում ենք, անում ենք առաջինը, որի համար հարկավոր է համարձակություն։ Բացի բաժանորդներին  մեր ուշադրության կենտրոնում պահելուց, մենք ցանկանում ենք տեսնել ավելի զարգացած և ուժեղ տնտեսություն և երկրի ուժեղ բրենդ՝ հեռահաղորդակցության տեսանկյունից։

- Չեմ կարող, հենվելով Ձեր բազմամյա փորձի վրա, չհարցնել նաև այն մասին, թե որքանով է, ընդհանրապես, փոխվել հեռահաղորդակցության օպերատորների դերը, ինչպե՞ս է փոխվել Հայաստանի հեռահաղորդակցության  ոլորտը, և ի՞նչ է կատարվում ոլորտի հետ այսօր:

Նախկինում օպերատորը պարզապես ծառայություններ էր մատուցում։ Այսօր կապի օպերատորները դարձել են համապարփակ պրովայդերներ՝ կառուցելով թվային ենթակառուցվածքներ և առաջարկելով IoT-ի վրա հիմնված լուծումներ, ամպային ծառայություններ, կիբեռանվտանգություն և ֆինտեխ լուծումներ։  Այս փոփոխությունն անխուսափելի էր, քանի որ սահմանափակ ծառայություններ մատուցող օպերատորները չեն կարող գոյատևել։ Աշխարհը փոխվում է, նոր սերունդները բերում են նոր պահանջներ ու սպասումներ։ Կապի օպերատորները պետք է համապատասխանեն այս փոփոխություններին՝ ապահովելու իրենց եկամուտները և ներդրումներ կատարելու իրենց հետագա զարգացման համար։

- Եվ վերջում, գուցե մի փոքր անձնական հարց տամ Ձեզ։ Հաշվի առնելով հեռահաղորդակցության ոլորտում աշխատանքի Ձեր երկարամյա փորձը, ինչպե՞ս եք գնահատում Ձեր ներդրումը Հայաստանում ճյուղի զարգացման գործում:  Եվ ո՞րն է եղել ամենաբարդ որոշումը Ձեր կարիերայի ընթացքում, և ո՞րն եք համարում Ձեր ամենամեծ հաջողությունը:

Այսպես պատասխանեմ․ զարգացումը պայման է, որ մարդկությունն առաջ գնա։ Մենք չպետք է մնանք կախված անցյալից, այլ միշտ պետք է նայենք առաջ՝ լինելով համարձակ և վեհ նպատակներ դնելով մեր առջև։ Դրա համար ես ասում եմ՝ ամեն ինչ մեր բաժանորդների համար, մեր տնտեսության համար, մեր երկրի բրենդի համար։

Ինձ համար ամեն օրը նոր բան սովորելու հնարավորություն է։ Կյանքն այդ իմաստով նման է դպրոցի՝ մարդը երբեք չպետք է մտածի, որ ամեն ինչ գիտի։ Պետք է միշտ տեղեկացված լինել միտումների ու նորարարությունների մասին։  Եվ, հետ նայելով, իսկ իմ կարիերան սկսվել է 1992 թվականին, ես կարծում եմ, որ դեռ ճիշտ ուղու վրա եմ։ Իհարկե, եղել են սխալներ, որոնց վրա սովորել եմ։ Ես փորձում եմ իմ փորձը փոխանցել երիտասարդությանը, քանի որ ժամանակին իմ կողքին այդպիսի մարդիկ չեն եղել, որ սովորեցնեն։ Նոր սերունդը պետք է ավելի պատրաստված լինի՝ նրանց ավելի շատ մարտահրավերներ են սպասում։

Ամենադժվարը աշխատանքի և ընտանիքի միջև հավասարակշռություն գտնելն էր։ Կյանքը անցողիկ է, աշխատանքը՝ անվերջ, իսկ երեխաների հետ չանցկացրած ժամանակը հնարավոր  չէ փոխհատուցել։ Իմ ամենամեծ հաջողությունը համարում եմ այն, որ ինձ հաջողվել է մնալ և ապրել այստեղ՝ Հայաստանում։ Այստեղ են  մեծացել իմ երեխաները, որոնք նույնպես իրենց կյանքը կապել են Հայաստանի հետ, ընտանիքներ են կազմում այստեղ  և չեն ցանկանում ապրել արտերկրում: Միթե՞ կարող է լինել ավելի մեծ երջանկություն: