Դավիթ Անանյանը գնահատել է «Թրամփի ճանապարհի» շահագործումից Հայաստանի հնարավոր տնտեսական օգուտը

Արմինֆո. Հայաստանի Պետական եկամուտների կոմիտեի (ՊԵԿ) նախկին ղեկավար, տ.գ. թ. Դավիթ Անանյանը նախնական գնահատական է տվել "Թրամփի ճանապարհի" շահագործումից Հայաստանի համար հնարավոր տնտեսական օգուտներին:

Հիշեցնենք, որ օգոստոսի 8-ին Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը և Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը Վաշինգտոնում ստորագրել են "խաղաղության մասին" յոթ կետից բաղկացած համատեղ հռչակագիր: Այն նախատեսում է համատեղ դիմում Եվրոպայի անվտանգության եւ համագործակցության կազմակերպությանը (ԵԱՀԿ) ԵԱՀԿ Մինսկի գործընթացի եւ դրա հետ կապված կառույցների դադարեցման մասին, ինչպես նաեւ Հայաստանի տարածքով տրանսպորտային միջանցքի ստեղծում, որը կմիացնի Ադրբեջանը իր նախիջեւանյան էքսկլավին: TRIPP նախագիծը (Trump Route for International Peace and Prosperity, թարգմանաբար ՝ «Միջազգային խաղաղության և բարգավաճման Թրամփի ճանապարհ», Հայաստանի հարավում գտնվող 42 կմ ճանապարհ, որի կառավարումը 99 տարով կտան ԱՄՆ-ին), փորձագետների կարծիքով, կարող է էապես փոխել աշխարհաքաղաքական իրավիճակը Հարավային Կովկասում:

Ինչպես նշում է Անանյանը, Վաշինգտոնում ստորագրված նախնական խաղաղության հռչակագրի առանցքային ենթակառուցվածքային բաղադրիչը էստակադային տրանսպորտային ուղին է, որը միջազգային մամուլում ներկայացվում է որպես “Trump Route for International Peace and Prosperity” (TRIPP) կամ ոչ պաշտոնապես՝ «Թրամփի ճանապարհ»։

«Ի՞նչ է նախատեսվում։ Ըստ տեխնիկական ձևաչափի, «Թրամփի ճանապարհ»-ը լինելու է բարձրացված (էստակադային) ավտոմայրուղի՝ հնարավոր երկաթուղային տարրերով, որն անցնելու է Հայաստանի տարածքով և գործելու է փակ, վերահսկվող տրանսպորտային միջանցքի ռեժիմով։ Դրա հիմնական գեոպոլիտիկ նպատակը Ադրբեջանի մայրցամաքային տարածքը իր էքսկլավ Նախիջևանի հետ կապելն է՝ շրջանցելով Հայաստանի ներքաղաքական վերահսկողության սահմանափակումները։

Իրավական տեսանկյունից հայտարարվում է, որ ճանապարհը գտնվելու է Հայաստանի ինքնիշխան տարածքում, սակայն կառավարման և շահագործման բացառիկ իրավունքը տրամադրվելու է ՀՀ/ ԱՄՆ կոնսորցիումային միավորին՝ 99 տարվա շահագործման իրավունքով։ Նախագիծը գործելու է ՀՀ օրենքների շրջանակում՝ սակայն միջազգային պայմանագրով ամրագրված պարտավորություններով։

Հայաստանի համար «Թրամփի ճանապարհ»-ը ակնհայտորեն պարունակում է քաղաքական և իրավական ռիսկեր ու սահմանափակումներ, որոնց խորքային վերլուծությունը թողնենք քաղաքագետներին և միջազգային իրավունքի մասնագետներին։ Ներկայում փորձենք նախնական տնտեսական գնահատական տալ այս ենթակառուցվածքի շահագործումից Հայաստանի համար հնարավոր տնտեսական օգուտների մասին (վերլուծությունը ամբողջական չէ՝ տեղեկատվության սահմանափակության պատճառով)։

Տնտեսական գնահատականը հիմնված է հետևյալ ենթադրությունների վրա.

1. Ուղու երկարություն և թողունակություն։ «Զանգեզուր» էստակադային ավտոմայրուղու երկարությունը գնահատվում է շուրջ 43 կմ (27 մղոն)։ Սկզբնական բեռնափոխադրումների ծավալը՝ 8–10 մլն տոննա/տարի, որոշ աղբյուրներով՝ մինչև 15 մլն տոննա/տարի, իսկ երկարաժամկետ հեռանկարում՝ մինչև 20 մլն տոննա/տարի։ Հաշվարկներում ընդունվել է 15 մլն տոննա/տարի ցուցանիշը։

2. Տարանցիկ վճարի կառուցվածք։ Քանի որ ավտոմայրուղին, ըստ առկա տվյալների, չի ինտեգրվելու ՀՀ ներքին ճանապարհային կամ տնտեսական ենթակառուցվածքների հետ, Հայաստանի ուղիղ եկամուտը ձևավորվելու է միայն տարանցիկ վճարներից և պայմանագրով Հայաստանին ամրագրված եկամուտների բաժնեմասից։ Վերջինս պաշտոնապես չի հրապարակվել, ուստի հաշվարկը կատարվել է սցենարային եղանակով՝ հիմնվելով համաշխարհային PPP (Public-Private Partnership) նախագծերի փորձի վրա։ Մեր հաշվարկում ՀՀ բաժնեմասը ընդունվել է 35%։

3. Միջազգային սակագներ։ Եվրոպայում ծանր բեռնատարների միջին վճարը կազմում է մոտ €0.15–0.18/կմ/մեքենա, իսկ Ղազախստանում և ԵԱՏՄ այլ երկրներում՝ $0.01–0.05/կմ/մեքենա։ Տոննա-կիլոմետրային սակագնի վերածած՝ սա կազմում է $0.005–0.02/տոննա/կմ։ Հաշվարկում ընդունվել է այս միջակայքի առավելագույն արժեքը՝ $0.02/տոննա/կմ։

4. Մեկ բեռնատարի միջին բեռնվածք։ Հաշվարկներում պահպանողական մոտեցմամբ ընդունվել է 18 տոննա/մեքենա բեռնվածքի ցուցանիշը։ Տարեկան 15 մլն տոննա բեռնափոխադրման դեպքում օրական միջին հոսքը կկազմի մոտ 2,280 բեռնատար է, կամ 50–95 մեքենա/ժամ (երկկողմ հաշվարկով)։

Մեկ տարվա համար ՀՀ ուղիղ եկամտի հաշվարկի բանաձևի կիրառմամբ (Eᵗ = Tariff (տոննա/կմ) × Ուղու երկարություն (կմ) × Տարեկան ծավալ (տոննա) × ՀՀ բաժնեմաս (%)), հաշվարկը կկազմի՝ 0.02 × 43 × 15,000,000 × 35% = $4.52 մլն/տարի։

Այսպիսով, եթե ավտոմայրուղին չինտեգրվի ՀՀ ներքին տնտեսական համակարգերի (կանգառներ, լոգիստիկ հանգույցներ, վառելիք/սպասարկում, պահեստավորում, մաքսային ծառայություններ) հետ, ապա միայն տարանցիկ վճարներից ակնկալվող ուղիղ տնտեսական շահը Հայաստանի համար կլինի շատ սահմանափակ՝ մոտ $4.5 մլն/տարի (կախված երկարությունից, սակագնից, բաժնեմասից և հոսքից)։

Իսկ տեսական առավելագույն սցենարի պարագայում (եթե հոսքը կազմի 20 մլն տոննա/տարի, իսկ ՀՀ բաժնեմասը՝ 100%), Հայսատանի համար ուղիղ տնտեսական շահը կկազմի $17.2 մլն/տարի (0.02 × 43 × 20,000,000 × 100% = $17.2)», - գրել է Դավիթ Անանյանը՝ «Ֆեյսբուքի» իր էջում։