Թաթուլ Մանասերյանը՝ տնտեսական իրողությունների մասին. մենք շատ վաղուց Ծուռ հայելիների թագավորությունում ենք ապրում

Արմինֆո. Կամ մենք ՝ որպես ժողովուրդ, չենք գնահատում կառավարության քայլերը, կամ էլ կա տնտեսական իմաստով իրական Հայաստան ՝ բոլոր սպառնալիքներով, և կա վիրտուալ Հայաստան, որտեղ սահմանափակ թվով մարդիկ են ապրում։ Այսօր լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ նման կարծիք է հայտնել տնտեսագետ, "Այլընտրանք" հետազոտական կենտրոնի ղեկավար, պրոֆեսոր Թաթուլ Մանասերյանը։

Հայաստանի տնտեսության համար հիմնական սպառնալիքների թվում փորձագետը նշել է աղքատության բարձր մակարդակը, ազգային արժույթի ամրապնդումը (ինչը հանգեցրել է գների աճի), պարենային անվտանգության, ժողովրդագրության հետ կապված խնդիրները եւ այդ ֆոնին բնակչության եկամուտների ցածր մակարդակը, նվազագույն աշխատավարձը, թոշակները եւ այլն:

«Այն երկրներում, որտեղ գներն աճում են, և եկամուտները նվազում են, պետությունը յուրաքանչյուր եռամսյակ իրականացնում է աշխատավարձերի ինդեքսավորում: Մեզ մոտ ոչ միայն չեն վերանայում, այլ նրանց նույնիսկ հետաքրքիր չէ։ Եվ դա այն պայմաններում, երբ կա լուրջ անորոշություն ինչպես տնտեսական, այնպես էլ սոցիալական ոլորտում», - նշել է նա։

Բացի այդ, Մանասերյանը տարակուսանք է հայտնել, որ պետությունն այս տարիների ընթացքում չի լուծել արտահանման հետ կապված վաղուց հայտնի խնդիրները։ Մասնավորապես, նա զարմանք է հայտնել, որ վրացի գործընկերների հետ դեռ չի լուծվել արագ փչացող արտադրանքի հարցը, որպեսզի պարզեցվի բոլոր ընթացակարգերը։ Այս առնչությամբ նա հարց է ուղղել իշխանություններին, թե ինչու են նրանք, պատկերավոր ասած, դիվայնացնում հարևան եղբայրական երկիրը։ «Այդ մարդիկ (իշխանությունները) մեզ յաթաղան-ժողովրդին ներկայացնում են որպես բարեկամ, իսկ բարեկամին՝ արհամարհում,  կամ էլ ասում են՝ իրենք ովքեր են, որ մենք իրենց հետ պետք է նստենք ու խոսենք»,- ասել է Մանասերյանը,  նշլով, որ Հայաստանի ապրանքաշրջանառության 80 տոկոսն անցնում է Վրաստանի տարածքով։ «Արդյո՞ք մենք պետք է հաշվի նստենք նրանց հետ, արդյո՞ք մենք պետք է մշտական կապի մեջ լինենք» ,- հարցրել է նա: Տնտեսագետն ընդգծել է, որ նման խնդիրները պետությունը պարտավոր է կանխել, այլ ոչ թե զբաղվել լուծմամբ: «Կարծում եմ ՝ մարդիկ պետք է լինեն իրենց տեղերում: Բայց մենք երկար ժամանակ ապրում ենք Ծուռ հայելիների թագավորությունում", - ասել է տնտեսագետը:

Միևնույն ժամանակ, նա հեգնել է վերաարտահանման հետ կապված իրավիճակը, նշելով, որ իրերը պետք է կոչել իրենց անուններով։ "Երբ մենք նայում ենք ոսկու արտահանմանը, տպավորություն է ստեղծվում, որ արտադրության այդ ծավալն ապահովում ենք ազգովի, հաշվի առնելով երեխաներին, տարեց բնակչությանը, զինվորականներին, հաշմանդամություն ունեցող անձանց։ Իսկ եթե նայենք արտահանման կառուցվածքին, ապա կպարզվի, որ Հայաստանն արտադրում է բարձր տեխնոլոգիական արտադրանք, ավտոմեքենաներ, այֆոններ", - նշել է տնտեսագետը։

Այդ առումով Մանասերյանն ընդգծել է, որ մենք ծիծաղելի ենք թվում ոչ միայն բարեկամների, այլև թշնամիների աչքին: "Որովհետև ճշմարտությունն ասելը պետք է մշակույթ դառնա Հայաստանում բոլոր ոլորտներում", - եզրափակել է նա:

Նշենք, որ ըստ Վիճակագրական կոմիտեի տվյալների ՝ Հայաստանի արտաքին առևտրում թանկարժեք մետաղներին և քարերին առնչվող գործարքները 2025 թվականից սկսել են կրճատվել՝ հունվար-մայիսին ընդհանուր ծավալում կազմելով 25% (1.97 մլրդ դոլար)՝ մեկ տարի առաջվա 65% - ի (9.99 մլրդ դոլար) դիմաց։ Մասնավորապես, 2025 թվականի հունվար-մայիս ամիսներին թանկարժեք մետաղների և քարերի ներմուծման և արտահանման մասնաբաժինը ընդհանուր առևտրաշրջանառության մեջ նվազել է, համապատասխանաբար, մինչև 19% և 35%, մինչդեռ նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածում այն կազմել է 57% և 73% ։ Ըստ ծավալների ՝ հաշվետու ժամանակահատվածում այդ արտադրանքը ներմուծվել է 923.6 մլն դոլարի և արտահանվել 1.05 մլրդ դոլարի. մեկ տարվա ընթացքում դրա ներմուծումը նվազել է 80.8% - ով, իսկ արտահանումը ՝ 79.8% - ով: Փորձագետների կարծիքով, այն փաստը, որ երեք տարի առաջ թանկարժեք մետաղներն ու քարերը սկսել են ծանրակշիռ գերիշխել արտահանման և ներմուծման մեջ, ոսկերչական արդյունաբերության արտադրության ցածր ծավալների պայմաններում, արդեն իսկ վկայում էր վերաարտահանման և վերաներմուծման կտրուկ աճի մասին, որոնք, դատելով 2024 թվականի տվյալներից, դեռևս տեղի էին ունենում։ Սակայն արդեն 2025 թվականից նման գործարքների իրականացումը նախկին ծավալով անհնար է դարձել ԵԱՏՄ շրջանակներում ոսկերչական արտադրանքի մաքսատուրքերի հարցի կարգավորման պատճառով։

Հիշեցնենք, որ տարեսկզբին աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարար Նարեկ Մկրտչյանը հայտնել էր, որ Հայաստանում նկատվում է աղքատության և ծայրահեղ աղքատության մակարդակի նվազում: Նրա խոսքով ՝ միայն անցյալ տարի այդ ցուցանիշը զգալիորեն նվազել է ՝ կազմելով 60 752 ընտանիք ։ «Սա խոսում է այն մասին, որ երկրում կամ տնտեսական ակտիվության աճ է նկատվում, կամ դա ճիշտ թիրախային վարչարարության արդյունք է ։ Միայն վերջին երկու տարվա ընթացքում մոտ 30 հազար ընտանիք կարողացել է դուրս գալ ծանր վիճակից", - նշել էրնա։

Հիշեցնենք նաև, որ վերջին ամիսներին Հայաստանի բեռնափոխադրողները խնդիրներ են ունեցել վրացական սահմանն անցնելիս։ Մասնավորապես, խոսքը կոնյակ, ծաղիկներ արտահանողների և հեղուկ գազ ներմուծողների մասին է։ Իշխանությունները հավաստիացնում են, որ հարցը լուծվում է ՝ պարբերաբար տեղեկություններ հրապարակելով բեռնատարների անցման մասին, սակայն ամեն ինչ արվում է շատ դանդաղ, և, որպես հետևանք, հանգեցնում է արտադրողների կորուստների և բախվում շուկաները կորցնելու վտանգին։