Հարցը ՀԷՑ-ը չէ. Հայաստանում ընթանում է պոպուլիզմի և տգիտության համակարգային ինստիտուցիոնալացում. Դավիթ Անանյան

Արմինֆո. Հարցը վաղուց արդեն ՀԷՑ-ը չէ, այլ այն, թե ում է ծառայում այսօր Հայաստանը։ Նման գնահատականով է հանդես եկել ՊԵԿ նախկին նախագահ, տնտեսագետ Դավիթ Անանյանը՝ անդրադառնալով այսօր նախատեսված Ազգային ժողովի նիստին, որտեղ քննարկվելու է օրինագծերի փաթեթը, որոնք կոչված են մեկնարկ տալու "ՀԷՑ"-ի պետականացման գործընթացին:

«ՀԷՑ-ի հարցով Ազգային ժողովում այսօրվա լսումներին ընդառաջ անհրաժեշտ է դիտարկել ոչ թե կոնկրետ օրակարգային հարցը, այլ այն խորքային քաղաքական-մշակութային ենթահողը, որում ձևավորվում և արտահայտվում է նման քննարկումների որակը։

Հայաստանում վերջին տարիներին ակնհայտ է պոպուլիզմի և տգիտության համակարգված ինստիտուցիոնալացումը։ Գործ ունենք մի իրականության հետ, որտեղ իշխանական վերնախավը սեփական տգիտությունն ու պաթոլոգիական անտեղյակությունն այլևս չի թաքցնում, այլ, ընդհակառակը, ներկայացնում է որպես ժողովրդականության և «սոցիալական արդարության» դրսևորում:

Այս գործընթացը հանգեցրել է հասարակության արժեքային շեղման, որտեղ պետական մտածողությունը և կիրթ ու բանիմաց լինելը ոչ թե խրախուսվում են, այլ ընկալվում որպես սպառնալիք ներկա համակարգին, որտեղ պատմական հիշողությունը ընկալվում է որպես կասկածելի և անպիտան հավատարմություն «հին ժամանակներին», իսկ արժանապատվության ձգտումը՝ իշխանական վերնախավի նկատմամբ անընդունելի դիրքորոշում կամ սպառնալիք։

Այս համատեքստում ձևավորվել է նոր հակարժեքային նարատիվ․ եթե դու գիտելիք ու խորքային ընկալում ունես պետականության և ազգային ինքնության վերաբերյալ, դու վտանգավոր ես և քաղաքականորեն խոցելի: Քեզ կհռչակեն որպես համակարգային «խանգարող», կամ այլոց շահերի սպասարկու, քանի որ այսօրվա պետությունը դիտարկվում է ոչ թե որպես գաղափար, ինստիտուցիոնալ կառուցվածք կամ ազգային ինքնության արտահայտություն, այլ՝ որպես օգտագործման ենթակա տարածք։ Իսկ այդ տարածքի օգտագործման ճանապարհին խելքը, կրթությունը կամ քաղաքացիական խղճմտանքը վեր են ածվում «ավելորդ» ռեսուրսի։

Իսկ երբ պետական կառավարման հիմքում ընկած չէ ինստիտուցիոնալ իմացությունը, այլ՝ ընդամենը հռետորաբանորեն զարդարված անմեղսունակությունը, հանրային-քաղաքական դիսկուրսը դառնում է ոչ թե զարգացման գործիք, այլ՝ պոպուլիզմի, տգիտության և մանիպուլյացիաների հարթակ։

Ուրեմն հարցը վաղուց արդեն ՀԷՑ-ի կամ ՀԷՑ-երի շուրջ չէ։ Հարցը վերաբերում է ավելի խորքային բանին. ի՞նչ է պետությունը այսօրվա Հայաստանում և ո՞ւմ է նա ծառայում այսօր, իսկ ամենակարևորը` ու՞մ է այն ծառայելու վաղը», - գրել է Դավիթ Անանյանը՝ «Ֆեյսբուքի» իր  էջում։

Հիշեցնենք, որ էլեկտրացանցերի ազգայնացման գործընթացի անհրաժեշտության մասին Փաշինյանը հայտարարել էր "Տաշիր" ընկերությունների խմբի նախագահ Սամվել Կարապետյանի դեմ արշավից և նրա կալանավորումից անմիջապես հետո: Հունիսի 18-ին վարչապետը լրագրողներին հայտարարել էր, որ իր գործունեությամբ ընկերությունը հանգեցրել է երկրում էներգետիկ ճգնաժամի առաջացման, որը պայմանավորված է էլեկտրաէներգիայի հաճախակի անջատումներով։ Նրա խոսքով՝ դեռ մեկ ամիս առաջ ինքը պատասխանատուներին հրահանգել է զբաղվել ցանցերի շուրջ ստեղծված իրավիճակով։ Ընկերությունը կամ պետք է մեկ ամսվա ընթացքում փոխհատուցի բնակչությանը, պետական կառույցներին և մասնավոր հատվածին հասցված վնասը, կամ ենթակա է հրատապ ազգայնացման: Հունիսի 26-ին Փաշինյանը նաև առաջարկել էր վաճառքի հանել "Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր" ՓԲԸ-ի բաժնետոմսերը (ազատ բաժանորդագրություն), որպեսզի ՀՀ քաղաքացիները ևս հնարավորություն ստանան դրանք գնել: Այդ առնչությամբ հուլիսի 1-2-ը ԱԺ-ում քննարկվելու է "ՀԷՑ" - ի ազգայնացման գործընթացի մեկնարկը տալուն կոչված օրինագծերի փաթեթը: Փոփոխությունների համաձայն, Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովն իրավունք կստանա ուսումնասիրություններ կատարելուց և խախտումներ հայտնաբերելուց հետո փոխել ընկերության ղեկավարությունը։ Այդ դեպքում ՀԾԿՀ-ն կարող է հրավիրել էներգետիկայի ոլորտում առնվազն 5 տարվա աշխատանքային փորձ ունեցող ժամանակավոր կառավարչի։

Նշենք, որ Սամվել Կարապետյանի գլխավորած "Տաշիր" ընկերությունների խումբը 2015 թվականի սեպտեմբերին "Ինտեր ՌԱՕ" - ից ձեռք է բերել "Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր" ՓԲԸ-ն: Ավելի վաղ Սամվել Կարապետյանը նշել էր, որ 2016 թվից ի վեր, երբ "Տաշիր" ընկերությունների խումբը ստանձնեց սեփականության իրավունքը, "Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր"-ում, ընդհանուր առմամբ, ներդրվել է շուրջ 900 մլն դոլար, որից 680 մլն դոլար՝ արդիականացման, և 200 մլն դոլար՝  նոր հզորությունների ստեղծման համար: Ներդրումներն իրականացվել են նաեւ միջազգային ֆինանսական կառույցների վարկային ռեսուրսների հաշվին, ինչը հանգեցրել է ՓԲԸ-ի 100% բաժնետոմսերի գրավադրման:

Ինչպես հայտարարում են փորձագետները, ՀԷՑ-ն ազգայնացնելու փորձերը կհանգեցնեն Հայաստանից կապիտալի արտահոսքի, ներդրումային գրավչության կորստի և երկրի սուվերեն վարկային վարկանիշի անկման: