Շտապել չի կարելի, դանդաղելը վտանգավոր է. շրջանառության հարկի դրույքաչափի բարձրացումը քննարկել են ԱԺ-ում

Արմինֆո.ՀՀ ֆինանսների նախարարությունում համոզված են, որ անգամ շրջանառության հարկի դրույքաչափի կրկնակի բարձրացումից հետո հարկման ընդհանուր համակարգի հարկային բեռը զգալիորեն կգերազանցի շրջանառության հարկի բեռը: Այդ մասին մայիսի 22-ին ԱԺ-ում հայտարարել է ֆինանսների փոխնախարար Արման Պողոսյանը՝ առաջին ընթերցմամբ ներկայացնելով Հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելու մասին օրինագիծը։

Պատգամավոր Ալխաս Ղազարյանը ֆինանսների նախարարության ներկայացուցչից հետաքրքրվել է, թե արդյոք փոփոխությունների նախաձեռնողը մտավախություն չունի, որ փոքր - միջին բիզնեսի համար պայմանները խստացնելով ՝ խոշոր խաղացողներն ավելի մեծ հնարավորություններ կստանան նրանց շուկայից դուրս մղելու համար:

"Այս առաջարկը հիմնված է բավականին ամուր եւ ընդլայնված վերլուծական բազայի վրա", - ի պատասխան հավաստիացրել է ֆինանսների փոխնախարարը: "Պարզապես, դա հարկային բեռի մեծ բացը կրճատելու քայլ կլինի։ Դա նաեւ հնարավորություն կտա տեսանելի ապագայում քննարկել շրջանառության հարկի համակարգի ամբողջական չեղարկումը", - հավելել է նա։

Մասնավորապես, ֆինանսների նախարարության վաղ ուսումնասիրությունները վկայում էին այն մասին, որ նույն գործունեությամբ զբաղվող երկու բիզնես հայտնվում են անհավասար վիճակում ՝ փոքր և միջին ձեռնարկատիրությունը վճարում է շրջանառության հարկ, խոշոր բիզնեսը ՝ շահութահարկ և ԱԱՀ ։ Արդյունքում ՓՄՁ - ների վճարած արդյունավետ հարկը կազմում է 3-4 տոկոս, իսկ խոշոր բիզնեսը վճարում է 2-2, 5 անգամ ավելի՝ 10 տոկոս։ Այսպես, ԱԱՀ-ի և շահութահարկի գծով ընդհանուր հարկային բեռը մշակող արդյունաբերության ոլորտում 2 անգամ գերազանցում է շրջանառության հարկի բեռը, շինարարության ոլորտում ՝ 2,6 անգամ, առևտրի ոլորտում ՝ 2,6 անգամ, կեցության և հանրային սննդի ոլորտում ՝ 3 անգամ, անշարժ գույքի ոլորտում ՝ 2,1 անգամ, մասնագիտական, գիտական և տեխնիկական գործունեության ոլորտում ՝ 2,8 անգամ ։ Արդյունքում, հարկ վճարողները փորձում են ամեն գնով լինել և մնալ տվյալ համակարգում, այդ թվում ՝ թաքցնելով իրացման իրական ծավալները կամ արհեստականորեն մասնատելով բիզնեսը, որպեսզի չհատեն ավելացված արժեքի հարկից ազատվող շեմը և չանցնեն հարկման ընդհանուր համակարգ:

Պատգամավոր Սերգեյ Բագրատյանի դիտարկմանը, թե ավելորդ վարչարարությունը վախեցնում է բիզնեսին, հատկապես՝ սկսնակներին: Մասնավորապես,  ինչպես նշել է պատգամավորը, այսօր շատերը նախընտրում են աշխատել շրջանառության հարկի համակարգում, քանի որ համակարգը , նախ, ենթադրում է ավելի քիչ վարչարարություն, եւ նրանք չեն ցանկանում ավելորդ անգամ "շփվել" հարկատուների հետ, հետո, հնարավոր է, նրանք սկզբունքորեն հնարավորություն չունեն փաստաթղթավորել բոլոր ծախսերը եւ ստանալ հարկային հաշվանցումներ (մասնավորապես, նրանք, ովքեր աշխատում են ագրոպարենային համակարգի հետ): "Ուրեմն ինչու ենք մենք, այս խնդիրները լուծելու փոխարեն, պայքարում հետևանքների դեմ", - հարցրել է նա՝ խորհուրդ տալով կշռադատել կողմ և դեմ կողմերը և չշտապել նման լուրջ նախաձեռնության հարցում:

Ֆինանսների նախարարության ներկայացուցիչն, իր հերթին, նշել է, որ շատ զարգացած և զարգացող երկրներ անցել են այդ էվոլյուցիան, այսինքն ՝ սկզբում ներդրել են ավելի պարզեցված հարկային համակարգ և ժամանակի ընթացքում զարգացումից հետո անցել են ավելի զարգացած, հատուկ հարկման համակարգի: Իսկ ծախսերի փաստաթղթավորման հետ կապված խնդիրները, ըստ Պողոսյանի, կապված են հենց տարբեր հարկային համակարգերի առկայության հետ, ինչի պատճառով դրանց միջեւ արժեշղթայի խզում է տեղի ունենում։

Հիշեցնենք, որ ՀՀ կառավարությունը նախատեսում է 2024 թվականի հոկտեմբերից վերանայել շրջանառության հարկի համակարգը, իսկ 2025 թվականից նեղացնել միկրոձեռնարկատիրական համակարգի շահառուների շրջանակը։ Ներկայումս շրջանառության հարկը (փոխարինում է ԱԱՀ-ին և շահութահարկին) վճարում են այն տնտեսվարող սուբյեկտները, որոնց տարեկան շրջանառությունը չի գերազանցում 115 մլն դրամը (2020 թվականի հունվարի 1-ից Հայաստանը վերադարձել է մինչև 115 մլն դրամ չհարկվող տարեկան շրջանառությանը) ։ Այս խումբը ներառում է ՓՄՁ ձեռնարկություններ, անհատ ձեռներեցներ և նոտարներ: Խոսքը, մասնավորապես, առևտրային գործունեության շրջանառության 5% - ի և արտադրական գործունեության շրջանառության 3,5% - ի վճարումների մասին է ։

Իսկ այժմ Ֆինանսների նախարարությունն առաջարկում է կրկնապատկել հիմնական գործունեության տեսակների համար սահմանված շրջանառության հարկի դրույքաչափերը ՝ հնարավորություն ընձեռելով փաստաթղթավորված ծախսերի հաշվին նվազեցնել վճարման ենթակա հարկը: Ֆինանսների նախարարությունում կարծում են, որ դա կխթանի անցումը հարկման ընդհանուր համակարգին ։

Իշխանությունները նախատեսում են նաև ընդլայնել միկրոձեռնարկատիրության հարկի և շրջանառության հարկի համակարգերում հարկումն արգելված գործունեության տեսակների շրջանակը: Մասնավորապես, 2025 թվականից առաջարկվում է սահմանափակել շրջանառության հարկի համակարգում նոտարական, փաստաբանական գործունեությամբ և վիճակախաղերի կազմակերպմամբ զբաղվելու հնարավորությունը; միկրոձեռնարկատիրության հարկման համակարգում մարզերում անշարժ գույքի առքուվաճառքի և/կամ վարձակալության գործունեություն իրականացնող հարկ վճարողների գործունեությունը, վարսահարդարման ծառայություններ, մարմնի խնամք, ավտոմեքենաների տեխնիկական սպասարկման ծառայություններ, միջնորդական ծառայություններ, ծրագրային ապահովման մշակում և շինարարական աշխատանքներ, անշարժ գույքի գնահատում և չափագրում, բաղնիքների և սաունաների կազմակերպման գործունեությունը:

Նախագծի ընդունումը պետական գանձարանին խոստանում է շրջանառության հարկի գծով եկամուտների տարեկան շուրջ 17,8 մլրդ դրամի աճ:

Ավելի վաղ ՓՄՁ ներկայացուցիչները ԱրմԻնֆո-ին հաղորդել էին, որ Հայաստանի ՀՆԱ-ում փոքր-միջին բիզնեսի մասնաբաժինը, ըստ վերջին տվյալների, կազմում է մոտ 25%: Մինչդեռ, զարգացած երկրներում ցուցանիշը սովորաբար գտնվում է 50-60 տոկոսի սահմաններում ։ Եվ ՓՄՁ աջակցության լրացուցիչ գործիքներ մշակելու փոխարեն ՀՀ իշխանությունները գնում են պայմանների խստացման՝ շրջանառության հարկի դրույքաչափի կրկնակի բարձրացման տեսքով ՝ հետագայում համակարգից ընդհանրապես հրաժարվելով։ Ինչպես նշել է "ՓՄՁ համագործակցության" ասոցիացիայի նախագահ Հակոբ Ավագյանը, օրինագիծը կառավարության կողմից ընդունվել է առանց ռիսկերը հաշվի առնելու եւ դրա ազդեցությունը գնահատելու, ինչը կհանգեցնի ծառայությունների գների բարձրացման, ստվերի ավելացման եւ մի շարք տնտեսվարող սուբյեկտների փակման:

Նախօրեին փաստաբանական համայնքը հայտարարել էր, որ ի նշան բողոքի "անհիմն" օրինագծի դեմ, որը սահմանափակում է քաղաքացիների իրավաբանական օգնություն ստանալու հնարավորությունը, քանի որ կհանգեցնի ծառայությունների առնվազն մեկ երրորդով թանկացման, հրաժարվում է մասնակցել որևէ դատական գործընթացի, ինչպես նաև պետական կառույցների հետ կապված որևէ գործընթացի: